- restituo
- rē-stĭtŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [statuo], to put or set up again, i. e. either to replace in its former position, or (more freq.) to restore to its former condition, to rebuild, revive, etc. (freq. and class.; syn.: restauro, renovo, reficio).I.In gen.A.Lit.:B.
senatus decrevit, ut Minerva nostra, quam turbo dejecerat, restitueretur,
Cic. Fam. 12, 25, a, 1:arborem,
Verg. G. 2, 272:luxatum femur ex toto,
Cels. 8, 20: aedes (with reficere), Cic. Top. 3, 15:domum a Clodio disjectam,
i. e. to rebuild, Vell. 2, 45, 3; cf.domum,
Suet. Ner. 31:theatrum,
id. Claud. 21:statuas (disjectas),
id. Calig. 34:tropaea disjecta,
id. Caes. 11:fores effractas,
Ter. Ad. 1, 2, 40:oppida vicosque, quos incenderant,
Caes. B. G. 1, 28:fontes et Flumina,
Ov. M. 2, 407:turbatas comas,
id. F. 3, 16:ordines,
Sall. J. 51, 3; cf.aciem,
Liv. 5, 18; 29, 2 al.:inclinatam aciem,
Suet. Caes. 62:(eos, qui) quaedam contra naturam depravata habent, restituere et corrigere,
Cic. Div. 2, 46, 96:oculos (luminibus orbati),
Suet. Vesp. 7:visum,
Plin. 25, 8, 50, § 89:pilos,
id. 32, 10, 40, § 119:se (apes, with reviviscere),
Varr. R. R. 3, 16 fin.; cf.:aliquem a limine mortis,
Cat. 68, 4; Verg. Cul. 223;and restinctos,
to raise the dead, Ov. P. 3, 6, 35:apes restituunt se ac reviviscunt,
Varr. R. R. 3, 16, 38.—Trop., to restore, revive, renew, reform, etc.: unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84; Cic. Att. 2, 19, 2; Liv. 30, 26; Verg. A. 6, 846 Serv.; Macr. S. 6, 1; Ov. F. 2, 242; Aug. ap. Suet. Tib. 21 al. (Ann. v. 313 Vahl.); cf.:II.rem prolapsam,
Liv. 2, 63:res perditas,
id. 25, 37; 6, 22:rem impeditam et perditam,
Ter. And. 3, 5, 13;and simply rem,
Liv. 3, 12 Drak.; 8, 11;25, 37: veteres clientelas,
Caes. B. G. 6, 12:veterem tuam illam calliditatem atque prudentiam,
Cic. Rosc. Am. 22, 61:tribuniciam potestatem,
id. Agr. 2, 14, 36:tribuniciam intercessionem armis,
Caes. B. C. 1, 7: proelium, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 23, 52; Caes. B. G. 7, 87; 1, 53; Liv. 6, 8; cf.:pugnam omnibus locis,
id. 4, 38 fin.; 2, 19:damna Romano accepta bello,
id. 31, 43:sanitatem,
Just. 6, 4, 13:bellum,
id. 35, 1, 10; Plin. 20, 6, 23, § 56; cf.vires,
Val. Fl. 2, 70:adulescentem corruptum,
to reform, Plaut. Trin. 1, 2, 81:suorum a pudore maritimae ignominiae restituti animi,
restored, revived, Liv. 35, 27:consolando aliquorum restituere voluntatem aut benevolentiam in dominum,
Varr. R. R. 1, 17, 7.—In partic., to give back, deliver up, return, restore a thing belonging to a person or place (syn. reddo).A.Lit.: Mi. Paterna oportet reddi filio bona. Ha. Restituentur omnia, Plaut. Poen. 5, 2, 122:2.tribuni vobis amissa reddent ac restituent?
Liv. 3, 68.—With a personal object: virginem suis Restituere ac reddere,
Ter. Eun. 1, 2, 67; 4, 6, 8:alicui filium,
id. Heaut. 3, 1, 83; id. And. 3, 3, 38; id. Hec. 5, 3, 20:amissa cuique,
Caes. B. C. 1, 87:bona iis,
id. ib. 2, 21:majorum locum huic,
id. B. G. 5, 25:agrum Veientibus,
Liv. 2, 13 et saep.:alicui suum familiarem et hospitem, ereptum e manibus hostium,
Caes. B. G. 1, 53:Sextus Pompeius civitati restitutus,
Cic. Phil. 5, 15, 41:captum victori,
Liv. 9, 11:apibus fructum suum,
Phaedr. 3, 13, 15:Caesaris imperio restituendus erat,
Ov. P. 4, 13, 38:illum restituam huic, hic autem in Alidem me meo patri,
Plaut. Capt. 3, 4, 56:aliquem natalibus,
to set free, Dig. 40, tit. 11;v. natalis.— With abstr. object: sed etiam meam vocem et auctoritatem et vobis et rei publicae conservatam ac restitutam puto,
Cic. Marcell. 1, 2:lucem salutemque redditam sibi ac restitutam,
id. Dom. 28, 75.—Without dat.:amissa (opp. adimere),
Caes. B. C. 1, 7:fraudata,
id. ib. 3, 60 fin. al.:Arpi restituti ad Romanos,
Liv. 24, 47; cf.:(Cloelia) sospites omnes Romam ad propinquos restituit,
id. 2, 13; 49:aliquem in aliquem locum,
Ter. And. 4, 1, 58; cf. Plaut. Mil. 3, 1, 108:(Siciliam) in antiquum statum,
Cic. Verr. 1, 4, 12; cf.:civitates afflictas in melius,
Suet. Vesp. 17. —Publicists' and jurid. t. t., to bring back or restore to his previous state or condition; to recall, reinstate a person condemned, banished, deprived of his property, etc. (cf. reduco):b.restituebat multos calamitosos... Licinium Denticulam de aleā condemnatum restituit,
Cic. Phil. 2, 23, 56:omnes, qui lege Pompeiā condemnati essent,
id. Att. 10, 4, 8:quae fuisset justa causa restituendi mei, nisi fuisset injusta eiciendi?
id. Mil. 14, 36; cf. id. ib. 15, 39:aliquem (damnatum),
Suet. Caes. 41; id. Calig. 15:exsulem,
id. Claud. 12:legionem totam cum ignominiā missam,
id. Caes. 69:neque enim praetor, si ex eo fundo essem dejectus, ita me restitui jussit,
Cic. Caecin. 29, 82; cf. id. ib. 8, 23: nonnullos ambitus Pompeiā lege damnatos in integrum restituit, Caes. B. C. 3, 1:aliquem in integrum,
Cic. Clu. 36, 98; Dig. 4, 1, 4; 4, 15 (cf. the whole section, ib. 4, 1: De in integrum restitutionibus); cf.:Sampsiceramum restitui in eum locum cupere, ex quo decidit,
Cic. Att. 2, 23, 2:equites Romanos in tribunicium honorem,
Caes. B. C. 1, 77 fin.:tribunos plebis in suam dignitatem,
id. ib. 1, 22:restitutus in patriam (Camillus) patriam ipsam restituit,
Liv. 7, 1 fin.; so,in patriam,
Suet. Ner. 3.—Transf.(α).Of things, to deliver up again, to make restitution of, restore:(β).in utriusque bonis nihil erat, quod restitui posset, nisi quod moveri loco non poterat,
Cic. Verr. 2, 2, 25, § 62; Dig. 43, 8, 2, § 34; 43, 12, 1, § 19 al.—Of a previous judicial sentence or of injustice committed, to reverse, i. e. to make null and void, to make good again, repair (cf.:(γ).rescindo, resolvo): alia judicia Lilybaei, alia Agrigenti, alia Panhormi restituta sunt,
Cic. Verr. 2, 2, 26, § 63:qui (praetor) dies totos aut vim fieri vetat aut restitui factam jubet, etc.,
id. Caecin. 13, 36:ut si ego eum condemnaro, tu restituas,
id. Fam. 9, 10, 2; cf.:restitui in integrum aequom est,
Ter. Phorm. 2, 4, 11.—To compensate for, make good (rare):B.damnum,
Liv. 31, 43, 4; Vulg. Exod. 22, 12:jacturam,
Col. 11, 1, 28. —Trop., to restore to a former condition, to re-establish, etc.:ut anno XVI. post reges exactos secederent, leges sacratas ipsi sibi restituerent,
restored for themselves, re-established, Cic. Corn. 1, Fragm. 23, p. 450 fin. Orell.:restituit his animos parva una res,
Liv. 25, 18; cf. id. 21, 53:ut interfecto Punico praesidio restituerent se Romanis,
join themselves again to the Romans, id. 23, 7:ulcera sanitati restituens,
restoring, Plin. 20, 6, 23, § 51; cf. id. 14, 18, 22, § 118:Bacchus peccasse fatentem Restituit,
restored to his former condition, Ov. M. 11, 135; cf.:cum semel occideris... Non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,
Hor. C. 4, 7, 24:restituam jam ego te in gaudia,
Plaut. Merc. 5, 2, 44:haud facile te in eundem rursus restitues locum,
Cic. Prov. Cons. 9, 23; Plaut. Mil. 3, 1, 108; cf.:cives ex servitute in libertatem,
Liv. 28, 39:poëtam in locum, Ter. Hec. prol. alt. 13: aliquem rursus in gratiam,
id. ib. 3, 1, 11; cf.:fratrem in antiquum locum gratiae et honoris,
Caes. B. G. 1, 18:fratrem (sc. in gratiam),
Curt. 8, 6, 26:Acarnanas in antiquam formulam jurisque ac dicionis eorum,
Liv. 26, 24:vos in amicitiam societatemque nostram,
id. 31, 31 fin. et saep.:cum praecipitata raptim consilia neque revocari neque in integrum restitui possint,
id. 31, 32:patientiae veteri (Britanniam),
Tac. Agr. 16.
Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. Charlton T. Lewis, Ph.D. and Charles Short. 2011.